اهمیت بین الطلوعین درقرآن
درقرآن کریم آیاتی وجوددارد که به جایگاه بین الطلوعین اشاره دارد ، وجود واژه های همچون : « صبح » ، «سحر » و «فجر » درقرآن ؛ بیانگر توجه کتاب خدا به این ساعات معنوی است . قرآن کریم ازجنبه های گوناگون به بین الطلوعین اشاره داردکه ذیلا به بعضی ازآنها اشاره مینمائیم :
1 _ دراین ساعت « مَنّ و سلوی» بر بنی اسرائیل نازل میشد.
قرآن کریم یکی ازنعمتهای را که برای بنی اسرائیل برمیشمارد نزول دو نوع روزی آسمانی بنام « من وسلوی » است ؛ در سوره بقرة : آیه 57 می فرماید :
أَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى
درتفاسیر آمده است که لحظه نزول این نعمتهای الهی ساعات بین الطلوعین بوده است .لذا میتوان نتیجه گرفت که نزول خیرات الهی دراین ساعت ، بیانگر تقدس این لحظات است .
از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده که نزول منّ و سلوى بین الطلوعین بوده و هر که در خواب بود از آن محروم میشد و لذا خواب در اینموقع مذموم شمرده شده و بیداریش موجب جلب رزق میگردد.
درجای دیگر قرآن نیز اشاره شده است که خداوند درساعات بین الطلوعین ارزاق انسانهارا تقسیم مینماید:
« فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً » ذاریات 4
درتفسیر این آیه گفته شده است : إن الملائکة تقسم أرزاق بنی آدم ما بین طلوع الفجر إلى طلوع الشمس فمن نام ما بینهما نام عن رزقه .
2 _ نمازصبح که فضیلت بسیار زیا ددارد , دراین ساعت وارد شده است .
خداوند در سوره بقرة : آیه 238 به صلاة الوسطی سفارش می نماید .
مفسران میگویند صلوة وسطى ذکر خاص بعد از عام است ( حافظو اعلی الصلوات والصلاةالوسطی ) که بواسطه اهمیت آن بااین کیفیت ذکرشده است .
درمورد اینکه مقصود ازصلوت وسطی چه نمازی است ؟ بعضی گفته اند نماز صبح است چون وقت آن بین الطلوعین و مشهود ملائکه شب و روز است لذا صلات وسطی نامیده شده است .
جادارد بعد ازنمازصبح تعقیبات عام وتعقیبات خاص نمازصبح را بجا آوریم .
3_ دستور تسبیح درقرآن کریم درساعات بین الطلوعین
درقرآن کریم میفرماید : وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها .
« قبل طلوع الشمس » یعنى بین الطلوعین، یعنی از طلوع فجر تا طلوع خورشید.
تسبیح خدا که درآیه قرآن آمده است با ذکر و نماز و قرآن دراین ساعات محقق میشود.اگرکسی دراین ساعات یکسره مشغول نماز باشد یافرد دیگر یکسره به قرائت قرآن اشتغال داشته باشد یا شخص سوم اذکارلفظی مانند تسبیحات اربعه را برای این ساعات انتخاب نماید ، همه اینها ازمصادیق تسبیح الهی است .
قرآن کریم درآیه دیگرنیز می فرماید : وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکارِ.
درتفسیر آمده است که مقصود از:«الإبکار» فهو ما بین الطلوعین.
«َ فَسُبْحانَ اللَّهِ حینَ تُمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ (17)روم
اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَ أَصِیلًا».احزاب 42
4_ اشتغال به عبادت دراین ساعات درقرآن کریم سفارش شده است.
قرآن کریم میفرماید :
أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً
مفسران میفرماید: مقصود از « قرآن الفجر» ساعات آغازین فجر میباشد.سزاوار است سالک دراین ساعات مشغول عباد ت ( نماز واذکاردیگر ) باشد.
5 _ سحرخیزی از صفات متقین است .
بیدار بودن دربعضی ازساعات بین الطلوعین ازمصادیق سحر خیزی است .قرآن کریم یکی ازویژگیهای متقین را
« استغفار دراسحار » میداند:
الصَّابِرِینَ وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ- آل عمران (17)
اگرچه امروزه مفهوم سحر معمولا بر ساعات پایانی شب اطلاق میشود ؛ ولی لحظات فجر کاذب را می توان جزو این ساعت دانست ؛ اگرچه شاید اعمال بین الطلوعین نیز ازمصادیق « اسحار » باشد.
مؤمنان کسانی است که درسحرها مشغول استغفار هستند.بقول علامه حسن زاده : ازانسان سر برود سحرنرود.
6- قسمهای قرآن به صبح
معمولا قرآن کریم به اشیاء یا موجوداتی قسم یاد میکند که دارای قداست واعتبار ارزشی ومورد احترام باشد.درقرآن دوبار به صبح قسم یاد شده است :
وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ (34)مدثر
إذا أسفر : ای أضاء و امتدّ ضیاؤه .
قسم به صبح هنگامیکه روشنائی آن امتدادیابد.
وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ (18)تکویر
قسم به صبح هنگامیکه نفس میکشد
اگر این ساعات درعالم ملکوت دارای فضیلت نبود خداوند به آنها قسم یاد نمی فرمود.
7 _ جایگاه ویژه صبح درقرآن
غیر ازقسم های قرآن ؛ ازجهات دیگر نیز لحظات بین الطلوعین وصبح مورد عنایت قرآن است .مثلا خداوند ایجاد صبح را به خودش نسبت میدهد وآن را ازنمونه های قدرت ربوبی خود میداند.
فالِقُ الْإِصْباحِ (96)انعام
خداوندایجاد کننده صبح است
خدارا هنگام شب وهنگام صبح تسبیح کنید.
فَالْمُغیراتِ صُبْحاً (3)عادیات
«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ»
ای پیامبر بگو : پناه میبرم به پروردگار فَلَق
